1. Vai trò của siêu âm trong thai kỳ
Siêu âm được ví như con mắt thứ 3 của bác sĩ sản khoa. Nhân chương trình hôm nay, nhờ BS chia sẻ cho khán thính giả hiểu thêm: Siêu âm trong quản lý thai kỳ là gì? Tại sao cần phải siêu âm thai?
BS.CK2 Hoàng Thị Thanh Thảo - Phó Trưởng khoa Sanh, Bệnh viện Hùng Vương trả lời: Siêu âm đóng vai trò là con mắt thứ 3 của bác sĩ. Máy siêu âm sử dụng sóng siêu âm để có được hình ảnh của em bé, đóng vai trò đặc biệt quan trọng đồng hành cùng bác sĩ để sàng lọc, theo dõi, quyết định đảm bảo sức khỏe của mẹ và bé. Siêu âm là kỹ thuật không xâm lấn, an toàn cho thai nhi và mẹ.
Siêu âm giúp xác định người phụ nữ có mang thai hay không, giai đoạn này việc quan trọng là xác định các trường hợp thai ngoài tử cung, vị trí thai, trễ kinh, quickstick dương, nhưng nếu siêu âm không thấy khối thai cần đi tìm ngay để ở vị trí này hỗ trợ thêm xét nghiệm máu.
Siêu âm ở giai đoạn này còn giúp phát hiện bao nhiêu túi thai (1, 2 hay 3) để tiên lượng thai kỳ này có nên giảm bớt túi thai hay không (1 hay 2, còn nếu 3, 4, 5 túi thai cần cân nhắc).
Trong giai đoạn 5-6 tuần cần xác định thêm có tim thai hay không, có những trường hợp thai phụ trễ kinh 3 tuần, ước tính theo ngày chuyển phôi là 6 tuần thì phải có tim thai, lúc này không có tim thai cần cân nhắc để tư vấn cho người bệnh hoặc chờ thêm một số xét nghiệm loại trừ, theo dõi thêm vài ngày để có sự xuất hiện của tim thai.
Siêu âm còn tính được chiều dài của thai nhi để dự đoán ngày sinh.
Đặc biệt, trong diêu âm còn giúp bác sĩ sản khoa sàng lọc được nhiễm sắc thể ở giai đoạn 11-13 tuần 6 ngày, khi đó sẽ siêu âm độ mờ da gáy và phối hợp với Double test hay Triple test để sàng lọc down, trisomy 13 và trisomy 18.
Ở tam cá nguyệt 2 (19-20 tuần), cần siêu âm hình thái học để tìm bệnh dị tật về cấu trúc nhiễm sắc thể như hở hàm ếch, tay đóng thấp, tim bẩm sinh, các bất thường tại các cơ quan có thể phát hiện qua siêu âm.
Ở giai đoạn từ 30-33 tuần, bé đã trưởng thành, đi khoảng ¾ đoạn đường, siêu âm giúp đánh giá sức khỏe thai nhi dựa vào nước ối, bánh nhau, cân nặng, lượng máu đến nuôi em bé có ổn định, cần ra sớm hay tiếp tục dưỡng thai. Đặc biệt là các bệnh lý nguy cơ, trường hợp con hiếm muộn, phải xem xét em bé đang thiếu cân, suy dinh dưỡng… để trong quá trình dưỡng thai tăng thêm dinh dưỡng, chế độ nghỉ ngơi giúp cho bà bầu và em bé khỏe.
Siêu âm còn phát hiện bất thường của mẹ trên tử cung như u xơ, vị trí u nang trong thai kỳ để thấy lượng tưới máu bị ảnh hưởng bởi những u đó, từ đó có thể đưa ra chiến lược dự phòng băng huyết sau sinh. Hay trong quá trình mang thai, u nang có thể biến chứng u nang xoắn, vỡ, can thiệp trong lúc mang thai, hoặc giám sát sau sinh để có kế hoạch xử trí, giải quyết cho người bệnh.
Ngoài ra, siêu âm còn giúp bác sĩ sàng lọc vấn đề chọc ối, sinh thiết, gai nhau, dẫn đường cho bác sĩ sàng lọc dị tật cần có chỉ định của lâm sàng.
2. Những tiến bộ mới nhất của siêu âm
Kỹ thuật siêu âm thai hiện nay đã có những tiến bộ vượt bậc như thế nào so với trước đây, thưa BS?
BS.CK2 Nguyễn Đình Vũ - Trưởng khoa Chẩn đoán hình ảnh, Bệnh viện Hùng Vương trả lời: Siêu âm đã có 60-70 năm nay, những công nghệ của siêu âm phát triển rất nhanh, những phát triển của siêu âm là độ phân giải của máy siêu âm.
Độ phân giải của máy siêu âm hiện tại giúp phát hiện các cấu trúc rất nhỏ như ngón tay, ngón chân, bàn tay, bàn chân, chi tiết khuôn mặt, cấu trúc trong cơ thể như cấu trúc não, tim, thận, các cấu trúc trước đây rất khó để khảo sát trước sinh. Hiện tại với một máy siêu âm tốt có thể dễ dàng nhìn thấy gần như rõ ràng tất cả các cấu trúc.
Siêu âm hiện cung cấp nhiều khả năng tìm mạch máu nhỏ với chức năng là doppler, tính năng này giúp phát hiện được các tổn thương rõ ràng hơn như bất thường cấu trúc tim, biến đổi huyết động học trên tim, đánh giá mạch máu tưới nhau thai, tưới não thai nhi để tiên lượng được việc chịu đựng của em bé còn tốt trước sinh hay không.
Siêu âm hiện nay còn được hỗ trợ công nghệ 3D, 4D, giúp thấy rõ khuôn mặt em bé, cấu trúc tứ chi để biểu thị cho sản phụ thấy được các tổn thương trên cơ thể em bé, biến đổi trên khuôn mặt, thấy các cấu trúc xương, cấu trúc não đúng như của hình ảnh của MRI hoặc CT.
Công nghệ AI hiện nay rất phát triển, siêu âm hiện cũng được ứng dụng AI vào tầm soát thai nhi, giúp hình ảnh của siêu âm rõ ràng hơn, tăng cường hình ảnh, đo đạc tự động giúp chính xác hơn, quy trình làm việc tối ưu hóa, nhờ vậy các bác sĩ siêu âm có thể đánh giá toàn bộ cơ thể của em bé, đo đạc không sai lệch. Ngoài ra, chất lượng hình ảnh giúp chẩn đoán tốt hơn, đó là những tiến bộ vượt bậc gần đây nhất của siêu âm.
3. Siêu âm không thể tầm soát hết tất cả bất thường thai nhi
Thai kỳ gồm có tam cá nguyệt thứ 1, thứ 2 và thứ 3. Vậy, siêu âm ở mỗi giai đoạn của thai kỳ đóng vai trò khác nhau ra sao, thưa BS? Siêu âm liệu có thể phát hiện hết các dị tật thai nhi không ạ?
BS.CK2 Nguyễn Đình Vũ trả lời: Trong tam cá nguyệt thứ nhất, siêu âm đóng vai trò tìm vị trí thai, tính tuổi thai, đánh giá việc thai có bám vào vết mổ cũ hay không. Ngoài ra, tầm soát dị tật trong 3 tháng đầu, siêu âm giúp đánh giá bằng cách đo độ mờ da gáy, kết hợp với xét nghiệm máu, xét nghiệm không xâm lấn NIPT để tầm soát hội chứng down, cũng như các bất thường nhiễm sắc thể tốt hơn.
Sử dụng kỹ thuật double để đo mạch máu đến nuôi thai, từ đó tiên lượng mẹ có khả năng mắc tiền sản giật hay em bé có mắc chậm tăng trưởng về sau hay không.
Ở tam cá nguyệt thứ 2, đây là giai đoạn quan trọng trong tầm soát dị tật thai, lúc này có thể siêu âm tầm soát dị tật quý 2, ứng dụng công nghệ 3D, 4D để đánh giá cấu trúc thai rõ ràng, chính xác, có thể tầm soát khoảng 50-60% các dị tật bất thường của thai.
Tam cá nguyệt thứ 3 là giai đoạn đánh giá sự tăng trưởng của thai nhi và mạch máu nuôi em bé, giai đoạn này sẽ ứng dụng kỹ thuật doppler để đo đạc các chỉ số kháng trở, chỉ số mạch máu của em bé. Ngoài ra, giai đoạn này không phải thời điểm chính khảo sát dị tật nhưng có thể đánh giá sơ xem các tiến triển, biến đổi bất thường xảy ra muộn ở thai nhi, khả năng tầm soát được khoảng 20-30% bất thường ở giai đoạn này.
Tuy nhiên, siêu âm không thể tầm soát được tất cả các bất thường thai nhi trong xuyên suốt 3 tam cá nguyệt của thai kỳ. Theo nghiên cứu đánh giá trong thai kỳ cho thấy, sau 3 tam cá nguyệt tầm soát dị tật vẫn còn khoảng 16-20% một số dị tật không phát hiện được, các dị tật này rất nhỏ như dư ngón, thiếu ngón, dính ngón, hoặc các dị tật như không hậu môn, hẹp thực quản, một số bất thường về não, về tim đôi khi không tầm soát được hết trong thai kỳ.
4. Vai trò của siêu âm trong chẩn đoán, theo dõi nhóm thai kỳ nguy cơ cao
Còn đối với những thai kỳ có bệnh lý/vấn đề sức khỏe (tiền sản giật, nhau bám thấp/nhau tiền đạo/nhau cài răng lược…), siêu âm có ý nghĩa như thế nào trong việc chẩn đoán, theo dõi, thưa BS?
BS.CK2 Hoàng Thị Thanh Thảo trả lời: Những thai kỳ có bệnh lý/vấn đề sức khỏe (tiền sản giật, nhau bám thấp/nhau tiền đạo/nhau cài răng lược… được gọi là nhóm thai kỳ nguy cơ cao.
Thứ nhất, đối với nhóm tiền sản giật, sản giật, siêu âm ở giai đoạn tam cá nguyệt một sẽ hỗ trợ sàng lọc nguy cơ tiền sản giật, nghĩa là tiên lượng được thai kỳ này trong tương lai có nguy cơ tiền sản giật hay không. Nhờ siêu âm có thể đo được động mạch tử cung, phối hợp với xét nghiệm máu đó là làm PAPP-A, PLGF, sFlt-1 để đưa ra chỉ số, xem có cần điều trị aspirin cho nhóm này hay không. Ngoài ra, trong vấn đề theo dõi thai kỳ, nhóm theo dõi huyết áp cao trong tam cá nguyệt 2 trở về sau, luôn phải chú ý cho siêu âm doppler màu để đo lại lượng tưới máu về nhau, động mạch rốn, biến đổi bánh nhau, hoặc các biến chứng tiền sản giật gây tróc nhau… Những điều này giúp bác sĩ đưa ra kế hoạch dừng thai kỳ phù hợp.
Đối với nhóm nhau bám thấp, nhau tiền đạo. Trong đó, với nhau bám thấp, bác sĩ dùng siêu âm để đo được vị trí nhau bám như thế nào, nhau bám thấp là mép dưới của nhau bám cách lỗ cổ tử cung, còn nhau tiền đạo là đi qua che hẳn được gọi là nhau tiền đạo trung tâm, hoặc che 1 phần được gọi là nhau tiền đạo bán trung tâm. Những trường hợp này trong quá trình mang thai sẽ có hiện tượng chảy máu, nếu nghi ngờ chảy máu ở tam cá nguyệt 2 sẽ lưu ý cho các bác sĩ siêu âm đến vị trí này xem vị trí nhau ra sao, từ đó lên kế hoạch.
Đối với những trường hợp thai bám mép, khả năng sinh là 50:50, những đối với trường hợp nhau tiền đạo bán trung tâm cần lên kế hoạch nhập viện sớm để chấm dứt thai kỳ đúng thời điểm giúp mẹ và bé an toàn.
Nhau cài răng lược đối với siêu âm doppler cũng gợi ý sự tăng sinh mạch máu để xem nhau có cài lên vết mổ cũ hoặc bàng quang hay không, lúc này bác sĩ siêu âm sẽ thấy được bất thường đó, mức liên tục của cơ tử cung, từ đó đề nghị làm thêm MRI, tiên lượng nhập viện sớm giúp mẹ an toàn, bé đủ ngày tháng ra đời.
Bài viết khác
- Giờ làm việc các khoa khám ngoại trú (22-08-2023)
- QĐ.1841_Giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh theo yêu cầu tại Bệnh viện Hùng Vương (04-04-2025)
- Thông báo về việc thực hiện giá dịch vụ y tế theo yêu cầu (18-04-2025)
- Hỏi đáp về siêu âm trong thai kỳ (18-04-2025)
- Những điều mẹ bầu cần biết về siêu âm thai kỳ (18-04-2025)